Rejection Sensitivity – de angst voor afwijzing overwinnen
In dit blogartikel aandacht voor een TED talk van Jia Jiang: “What I learned from 100 days of rejection”.
Deze TED talk is voor mij om twee redenen waanzinnig interessant.
- Ten eerste vormt de TED talk een prachtige aanleiding om een blogartikel te schrijven over ´Rejection Sensitivity´ – de overmatige gevoeligheid voor (toekomstige) afwijzing. Veel personen met HSP hebben omwille van hun diepgaande verwerking te dealen met deze gevoeligheid voor afwijzing. Jia Jiang leert ons hoe we op een leuke manier de overmatige gevoeligheid voor afwijzing kunnen overwinnen.
- Ten tweede toont Jia Jiang in deze TED talk hoe hij een diepgeworteld persoonlijk probleem aanpakt met een krachtige groeimindset. Leven naar de mindset ´laat er ons een levensexperiment van maken´ vormt volgens mij een zeer krachtige therapeutische middel om bepaalde (levens)problemen zoals bijvoorbeeld verslaving te overkomen.
Wat is Rejection Sensitivity en waarom is dit concept belangrijk voor personen met HSP?
Prof. Elke van Hoof heeft in haar boek “Hoogsensitief” hernieuwde aandacht gegeven aan ´Rejection Sensitivity´ in relatie tot HSP. Personen met HSP hebben immers een grote kans om ´Rejection Sensitivity´ te ontwikkelen – een overmatige gevoeligheid voor potentiële toekomstige afwijzing.
Wat is ´Rejection Sensitivity´?
Acceptatie door groepsleden en de nood om ergens bij te horen, zijn belangrijke menselijke basisbehoeften. Deze diepmenselijke noden sturen en motiveren heel wat van ons gedrag. Mensen zijn sociale dieren en leven van nature in groep. Tot een groep behoren helpt een persoon om een identiteit op te bouwen en zin in het leven te vinden. Depressie, angst, eenzaamheid en kwaadheid zijn vaak voorkomende gevolgen van sociale uitsluiting.
Ernstige of vaak voorkomende afwijzing in het verleden, zeker bij jonge kinderen, kunnen een hypotheek op toekomstige relaties leggen.
´Rejection Sensitivity´ is een overmatige gevoeligheid voor mogelijke (toekomstige) afwijzing. Een persoon met ´Rejection Sensitivity´ voelt zich binnen sociale relaties snel afgewezen of heeft vaak het idee dat hij of zij tekort schiet of niet aan de verwachtingen voldoet.
Dit gevoel kan zo sterk zijn dat de persoon onbewust anticipeert op een mogelijke toekomstige afwijzing, bijvoorbeeld door te ´pleasen´ of situaties te vermijden.
Personen met ´Rejection Sensitivity´ zijn overmatig alert op de sociale reacties van belangrijke anderen. Het zenuwstelsel komt in een verhoogde staat van paraatheid. Het stress-systeem vindt dan geen rust en is voortdurend op zoek naar bewijzen voor afwijzing. Onbewust wordt er op potentieel gevaar geanticipeerd.
Je kan het concept van ´Rejection Sensitivity´ goed begrijpen als een alarmmodus dat bij één van onderstaande scenario´s wordt getriggerd:
- bij een situatie waarin de persoon denkt of het gevoel krijgt dat hij of zij anders is dan de anderen, er niet bij hoort, niet gewaardeerd wordt, niet aardig wordt gevonden;
- bij een situatie waarin de persoon het idee heeft niet goed te doen als kind, werknemer, collega, partner, ouder of vriend(in)… De persoon heeft een perceptie van falen. Hij of zij voelt zich door de mand vallen of tekort komen waarbij de persoon niet aan de verwachtingen kan voldoen.
Personen met HSP zijn vaak bijzonder gevoelig om negatieve overtuigingen te ontwikkelen die met het zelfwaardegevoel geassocieerd worden:
“Ben ik wel goed genoeg?”
“Doe ik het wel goed?”
“Houdt er wel iemand van mij?”
“Mag ik er zijn als persoon?”
Wat is de achterliggende reden?
HSP wordt door de diepgaande verwerking van prikkels gekenmerkt. Een persoon met dit persoonlijkheidskenmerk verwerkt de externe en interne zintuiglijke informatie op een diepgaande manier en verbindt alles diep in de hersenen met alles.
Mede door de diepgaande verwerking hakken een moeilijke jeugd of vroege negatieve ervaringen dieper in bij personen met HSP. Hoogsensitieve personen geven vaak meer gewicht aan deze gebeurtenissen dan niet-hoogsensitieve personen. Personen met HSP zijn vaak om die reden gevoelig voor afwijzing. Wanneer een persoon in het verleden afwijzing gekend heeft, is de kans groter dat je later minder succesvol omgaat met situaties van afwijzing. Er treedt in de toekomst vermijdingsgedrag op: personen met HSP gaan anticiperen op mogelijke negatieve situaties waar een element van afwijzing, dreiging of angst in vervat zit.
Gedachten van “Ik ben niet goed genoeg” of “Niemand houdt van mij” worden diepgaand verwerkt en aan heel wat gegevens en situaties verbonden. De persoon met ´Rejection Sensitivity´ gaat op zoek naar bewijzen in de buitenwereld die zijn of haar mindset en overtuiging kunnen bevestigen. De persoon kan de gedragingen of uitingen van anderen verkeerd interpreteren. Soms worden er conclusies getrokken die los staan van de feitelijke gebeurtenis. De gevonden ´bewijzen´ worden opnieuw diepgaand verwerkt en uitgebreid aan het verleden, heden en toekomst gelinkt. Door deze diepgaande verwerking traumatiseert de persoon met ´Rejection Sensitvity´ zichzelf opnieuw en opnieuw. Om die reden worden personen met HSP met een gevoeligheid voor afwijzing een meester in het anticiperen op potentiële toekomstige afwijzing.
Maar bij de diepgaande verwerking stopt het verhaal nog niet helemaal.
Ook overprikkeling kan leiden tot stress gerelateerde problemen en een verhoogde kwetsbaarheid. Wanneer de overprikkeling de overhand neemt, zit het stress-systeem aan het stuur. Personen met HSP lijken dan vaak overstuur en ´overgevoelig´. Wanneer het stress-systeem de gaspedaal indrukt, gebeurt er heel wat met onze gedachten en overtuigingen. We vallen terug op onze ´automatische piloot´, op onze onderbewuste geprogrammeerde scripts, zonder sturing en relativering van de prefrontale cortex. Voor we het goed beseffen tuimelen we in onze eigen overtuigingen, valkuilen en ´issues´. We bekijken de wereld vanuit de mogelijkheid van afwijzing, dreiging, angst en onzekerheid. Het ´moeras van schuld, schaamte en spijt´ worden vervolgens diepgaand verwerkt en kleuren en sturen opnieuw de manier waarop we naar de wereld kijken. Een mechanisme gekend als ´zelfvoorspellende voorspelling´ treedt op. Als er afwijzing verwacht wordt, is het niet gemakkelijk om open en neutraal in contact met anderen te stappen. Vaak worden de goede bedoelingen van anderen niet (meer) gezien.
Wat zijn mogelijke gevolgen van ´Rejection Sensitivity´?
Zonder volledig te willen zijn, som ik een aantal mogelijke gevolgen op:
- Personen met ´Rejection Sensitivity´ gaan extra zorgen voor anderen. De persoonlijke grenzen worden in het ´pleasen´ net meer gerespecteerd en personen met HSP verliezen zichzelf in de ander.
- Emotionele loop: het ´moeras van schuld, schaamte en spijt´ wordt bij voorbaat gevoeld. Deze gevoelens triggeren de angst voor afwijzing. De angst geeft op zijn beurt heel wat zorgen. ´Als-dan´ scenario´s en ´Had ik maar´ scenario´s worden diepgaand verwerkt en leiden tot teleurstelling, boosheid of zelfs agressie. Deze reactiepatronen triggeren op hun beurt het ´moeras van schuld, schaamte en spijt´ . Enz.. Enz…
- “Toch maar niet naar het personeelsfeestje gaan om geen teleurstelling op te lopen?” Het ´moeras van schuld, schaamte en spijt´ leidt vaak tot vermijdingsgedrag. Maar dit vermijdingsgedrag heeft een lastig effect: de kans op een positieve ervaring daalt!
- Naast het feit dat personen met HSP en ´Rejection Sensitivity´ geen geduld hebben, hebben ze vaak een grote prestatiedrang en een goed ontwikkeld perfectionisme. De persoon met HSP gaat steeds voor een vlekkeloos parcours en resultaat, terwijl hij of zij altijd voeling houdt met alles wat er fout loopt. Om die reden kunnen personen met HSP waanzinnig hard zijn voor zichzelf en hun omgeving. Complimenten worden bij voorbaat niet geloofd. 🙂
Tenslotte en samenvattend
Wanneer een persoon in het verleden afwijzing gekend heeft, is de kans groter dat je later minder succesvol omgaat met situaties van afwijzing. Iemand met HSP kan zijn ´issues´ diepgaand gaan verwerken waardoor een persoon in een creatieve, intensieve maar negatieve spiraal terecht komt. De persoon met HSP wordt creatief in ´het negatieve´. De overtuigingen worden door iemand met HSP diepgaand verwerkt waardoor er op zoek gegaan wordt naar bewijzen voor zijn of haar overtuiging. Wanneer deze ´bewijzen´ daaropvolgend nogmaals diepgaand worden verwerkt, wordt er binnen de kortste keren ´Rejection Sensitvitity´ ontwikkeld: anticipatie op mogelijke afwijzing in de toekomst. Deze personen leven in een voortdurende verhoogde waakzaamheid of hypervigilantie. Dit is zeer uitputtend.
Veel plezier bij het bekijken van deze TED talk.
Groeten,
Mathieu Devies
Het maakt verschil als je als hoogsensitief persoon met je eigenschap hebt leren omgaan of niet. Het is daarom van belang dat een persoon met HSP de valkuilen én kwaliteiten van dit persoonlijkheidskenmerk leert begrijpen.
- Wat is hoogsensitiviteit? Ben ik hoogsensitief?
- Hoe kan ik mijn hoogsensitiviteit als een kracht zien?
- Wat zorgt in mijn leven voor overprikkeling? Hoe kan ik de overprikkeling vermijden?
- Hoe kan ik dit aangeboren persoonlijkheidskenmerk als een talent gaan inzetten?
- Hoe kunnen we overprikkeling, stress en burnout begrijpen vanuit de fysiologie van de hersenen?
- Waarom zijn positieve psychologie, mindfulness en verbindende communicatie belangrijk?
- Wat zijn de positieve kenmerken van HSP?
- Wat zijn de valkuilen van hoogsensitiviteit?
- Hoe kan een persoon met HSP zich openstellen voor het leven, voor anderen?
- Waarom is autonomie en magie zo belangrijk voor personen met HSP?
- Hoe communiceer ik over HSP?
Meer lezen over HSP?
´Wist je dat´ op de website van Te Gek
Ook andere therapeuten erkenden mijn hoogsensitiviteit, maar bij Mathieu zag ik daarbovenop herkenning. Dat maakte zijn erkenning voor mij meer waard en zijn ondersteuning groter. Hier voelde ik me écht gezien.
