en waarom ons emotionele brein zo belangrijk is…
The secret of change is to focus all of your energy not on fighting the old, but on building the new...
“Ik en mijn ingebakken weerstand om veranderingen aan te pakken…, wat moet ik ermee?”
“Als ik voor een publiek moet spreken, dan gaat het fout… Ik krijg nauwelijks lucht en kan niet meer helder denken…”
Veel mensen hebben heel wat therapieën geprobeerd en boeken gelezen zonder al teveel resultaat. Soms zijn de neurologische paden in onze hersenen die voor vastgeroeste gedragspatronen zorgen zo diep, dat ze lelijk in de weg zitten op het pad naar transformatie. Je wilt veranderen of jezelf ´helen´, maar telkens lijk je terug in jouw oude patronen te vervallen. Vervelend!
Wat is daar de reden van?
Vaak zijn therapieën en zelfhulptips op het bewustzijn geënt. Onze bewuste geest vormt echter het topje van de ijsberg. Onder water, in ons onderbewuste, bevindt zich een veel groter domein dat aangesproken kan worden. Daar heeft een verandering veel meer effect. Als we willen veranderen of als we willen helen, moeten we dus het onderbewuste aanpakken.
Waarom is het onderbewuste zo belangrijk?
Ons onderbewuste is zeer belangrijk omdat het onze waarneming van de werkelijkheid inkleurt. We zien de werkelijkheid niet objectief, maar gekleurd. Dé werkelijkheid bestaat niet. Je gaat onbewust filteren en alleen maar op datgene letten wat je op dat moment bezighoudt. We zien dus eigenlijk wat we willen zien. De bril waardoor je naar de wereld kijkt, beïnvloedt de manier van in het leven staan.
Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat we van onze ervaring doorheen de dag gemiddeld slechts 5 procent bewust ervaren en beïnvloeden. De overige 95 procent wordt door ons onderbewustzijn waargenomen en gestuurd.
Het innerlijk geluk en welzijn van een persoon hangt sterk van de onderbewuste patronen, overtuigingen & conclusies af. Deze zijn voor het grootste deel gebaseerd op automatische snelle impulsen en programma´s die gevormd zijn door eerdere (soms nare) levensjaren en leerervaringen.
Neurofysiologie en evolutie
De evolutie leert ons dat de hersenen in een aantal delen opgesplitst kunnen worden. Het meest primitieve deel van ons brein is de hersenstam. Dit is net bovenaan het ruggenmerg gesitueerd. Dit ´reptielenbrein´ regelt onze basisfuncties als ademhaling, bloeddruk, hartslag, metabolisme en reguleert stereotype reacties en bewegingen.
Vanuit deze primitieve basis zijn de emotionele centra ontstaan: het limbische systeem. De emotionele centra van onze hersenen registreren naast honger, dorst en slaap, gevoelens van pijn, woede, paniek en afschuw, ook liefde of extase. Door nieuwe vormen van leren zoals conditionering hebben de dieren meer overlevingskansen gekregen.
De meest recente evolutie, een honderd miljoen jaar geleden, is de ontwikkeling van de neocortex. Door deze evolutie werd er heel wat mogelijk: zintuiglijke informatie begrijpen en combineren, over gevoelens nadenken, gevoelens bij ideeën, kunst, symbolen, fantasieën,… hebben. Maar ook het planmatig te werk gaan, doelen stellen enz… De neocortex maakt het mogelijk om gevoelens te hebben over gevoelens. Daardoor is er een heel palet aan subtiele en complexe gevoelsbeleving en gedachten bijgekomen.
De prefrontale cortex, een klein stuk van de neocortex aan de voorkant van ons hoofd, is als het ware ´de cockpit van het brein´. Het biedt de mogelijkheid om te relativeren, te nuanceren, perspectief te zien, te leren uit vorige ervaringen, onze gevoelens te controleren. In deze prefrontale gebieden ontstaat het bewustzijn, creativiteit en de vrije wil.
Een volwassen autonoom en vrij bewustzijn en een automatisch kind-bewustzijn
Met bovenstaande kennis van de evolutietheorie en de neurofysiologie van de hersenen kunnen we ons verder verdiepen in het belang van het onderbewuste. We maken de opsplitsing tussen een volwassen vrij bewustzijn en een een automatisch kind-bewustzijn (onderbewuste).
Ons volwassen-bewustzijn is vrij van dreiging en bij machte om het heden te ervaren zoals het werkelijk is: een staat van volledige vrijheid, onafhankelijkheid, volheid en innerlijke autonomie. Ons kind-bewustzijn reageert echter in het heden op ´vergelijkbare´ emotionele situaties van vroeger. Ons emotionele brein ´herkent´ situaties, personen en objecten als ´symbolen´ die dezelfde emotionele reacties als ´toen´ uitlokken. We worden telkens opnieuw geconfronteerd met de pijn en stress uit het verleden, wat maakt dat we niet in staat zijn het heden in zijn volledige potentie te ervaren zoals het werkelijk is.
De kracht van het onderbewuste
Hoewel onze bewuste geest met onze aandacht en wilskracht alle onderbewuste patronen kan doorbreken, is het vaak zo dat onze onbewuste leefwereld veel bepalend is. We weten reeds dat we doorheen de dag gemiddeld 5 procent van de werkelijkheid bewust ervaren en verwerken. 95 procent van de dag zijn we echter aan onze automatische programma´s en sturing van het onderbewuste overgeleverd. Daarbij komt dat het emotionele brein (onderbewuste) veel sneller dan het rationele brein (bewustzijn) prikkels verwerkt en op prikkels reageert. De processor van het onderbewuste brein is 1.000.000 maal sneller dan deze van de bewuste geest.
Tussen de neocortex en het limbische systeem zijn er heel wat neuronale connecties. Aangezien het emotionele brein via ontelbare circuits met alle gedeelten van de neocortex verbonden is, geeft dit systeem een enorme macht om de rest van ons brein te beïnvloeden.
- We weten dat bij cruciale ervaringen en bij emotionele noodgevallen en stress ons bewustzijn zich aan het limbische systeem onderwerpt. In extreme situaties of onder aanhoudende stress vallen we op onze automatische piloot – m.a.w. zonder prefrontale sturing – terug.
- Het emotionele brein scant de omgeving op gevaar. Vaak reageren we sneller dan we bewust denken. Dit zal meer en meer gebeuren in een periode van opgestapelde stress. We komen dan in een toestand dat we voortdurend alert zijn voor gevaar.
- Vaak gebruikt het emotionele brein het rationele brein voor eigen doelen. We bedenken talrijke verklaringen of uitvluchten voor onze gevoelens en reacties. We rationaliseren onze reacties. Verschillende cognitieve ballonnen worden door ons limbische systeem geactiveerd. Het is alsof een praatgroep de ene overtuiging na de andere influistert waardoor onze valkuilen ons blijven parten spelen. Rationaliseren gaat over iets wat in het verleden is gebeurd met de kennis die men in het heden heeft, waardoor men gaat anticiperen en in de toekomst vermijdingsgedrag vertonen. Wanneer we vaak gaan rationaliseren bouwen we een beschermingslaag rondom onze belevingen. We storten als het ware een dikke laag beton om ons heen zodat we onze emotionele pijn niet meer (moeten) voelen.
- Wanneer een organisme met stress wordt geconfronteerd, zal het of vechten of vluchten of bevriezen. Een stressrespons wordt door het onderbewuste gestuurd. Elk van ons heeft door vorige ervaringen stressmechanismen ontwikkeld. Deze zijn neurologisch in onze hersenen verankerd.
Herken je een aantal reacties als stressgedrag?
Vechten
Uiten van irritatie, boos worden, roepen, schelden, dreigen, stalken, roddelen, een verhaal beginnen vertellen, confronteren, discussieren, gelijk willen hebben, agressief worden, vloeken, eisen, iemand op het matje roepen, weigeren om te doen wat er gevraagd wordt, luid spreken, verwijten, beschuldigen, poeslief doen, nuanceren, verantwoorden, assertief zijn, venijnig zijn, cynisch zijn, verantwoordelijkheid bij een ander leggen, met de deuren slaan, vragen blijven stellen, op voorhand willen winnen, slaan, revanche nemen, zeggen hoe het moet en regels stellen, …
Vluchten
Weg gaan, ontwijken, zich terugtrekken, black-out, zich isoleren, uitstellen, niets afwerken, zwijgen, slapen, in slaap vallen, afleiden en vragen stellen, doen alsof er niets is / alsof er geen probleem is, eten, drinken, drugs gebruiken, te laat komen, “daar doe ik niet aan mee…”, tv kijken, games spelen, facebook, verdringen, fobieën, kuisen, werken, sporten, zelfmoord, vergeten, bij therapeuten gaan, overtuigingen en waarden er op na houden, …
Bevriezen
Wenen, hoofdpijn, spierpijn, kwaaltjes, flauw vallen, verkrampen, slappe benen krijgen, zweten, blozen, stotteren, niet uit je woorden geraken, burn-out, depressie, angst, droge mond, moe zijn, CVS, fibromyalgie, moeilijk ademen, zuchten, twijfelen, besluiteloos zijn, zelfverminking, stem verliezen, trillende stem, ijsberen, dichtklappen, piekeren, niet eten, knarsetanden, …
Zelfvoorspellende voorspelling
Onze automatische piloot (onbewuste mechanismen, patronen en overtuigingen) heeft een belangrijk effect op ons gedrag, onze uitstraling, gedachten en beleving van de werkelijkheid. Als het stresssysteem de gaspedaal indrukt, gebeurt er heel wat met onze gedachten en overtuigingen. We vallen terug op automatische piloot, op onze onderbewuste geprogrammeerde programma´s – zonder sturing en relativering van de prefrontale cortex. Zonder het te beseffen tuimelen we in onze eigen overtuigingen, valkuilen en ´issues´. We bekijken de wereld vanuit de mogelijkheid van afwijzing, dreiging, angst en onzekerheid. Deze overtuigingen kleuren en sturen opnieuw de manier waarop we naar de wereld kijken. In onze context, ervaringen en wereld(beeld) gaan we op zoek naar bewijzen voor onze eigen overtuigingen. Zo kan je in een negatieve stress-spiraal terechtkomen, want “wie zoekt die zal vinden…”!
Hoe doorbreken we dit alles?
Het helen van het emotionele brein (onderbewustzijn)
Er is hoop en wel om verschillende redenen:
(1) Als je je van het hier en nu bewust bent, draaien de onderbewuste scripts niet.
Eén weg om geen slachtoffer te zijn van onderbewuste programma´s is ´bewustzijn´. Als een persoon in het hier en nu aandachtig en bewust aanwezig is, wordt hij of zij niet door zijn automatische (stress)responsen geleefd. Met ons bewustzijn kunnen we onbewuste patronen bijsturen. Dit kan over cognitief bewustzijn gaan, maar evengoed over lichaamsbewustzijn. Therapieën waarbij de focus op de fysieke sensaties ligt (het ´gevoel´) bijvoorbeeld, kunnen de ´lading´ van de ervaringen die tot die onbewuste patronen hebben geleid, transformeren. Op deze manier worden oude scripts of trauma´s omgevormd of losgelaten.
(2) We kunnen onze hersenen herbedraden waardoor neurologische paden veranderd worden en onze prefrontale sturing getraind wordt.
Daar waar je jouw aandacht op richt, gaat de energie en groei naartoe. Neurobiologisch weten we dat gebieden in het brein die vaak geactiveerd worden sterk gaan groeien en bloeien. We kunnen omwille van deze neuroplasticiteit de ´mentale spier van aandacht en bewustzijn´ trainen.
Ik heb een volledig blogartikel geschreven over neuroplasticiteit en de hoop die vervat zit in het adaptief vermogen van het lichaam.
(3) Er bestaan technieken en therapieën om toegang te krijgen tot en samen te werken met het onderbewuste.
Via visualisatie, meditatie, alpha training, hypnose, maar ook via spiertesten kan er met het onderbewuste gecommuniceerd worden. Hierbij is het belangrijk om de grammatica van de (beeld)taal die het onderbewuste spreekt, te kennen en te respecteren.
Heel wat therapieën en levenswijzen zijn gericht op bovenstaande principes. Zonder volledig te willen zijn, som ik hieronder een aantal technieken op.
Positieve psychologie
« Alles wat je aandacht geeft, groeit. »
Vraag is waar jij je aandacht op wil richten: op het positieve of het negatieve?
Mindfulness en meditatie
Boeddhistische levensstijl
« braingym voor de prefrontale gebieden! »
EMDR
Door oogbewegingen of andere bilaterale (links, rechts) stimulatie (geluidsprikkels of tapping) wordt de activiteit van beide hersenhelften in de sensoriële of zintuiglijke zones en in de cognitieve zones gesynchroniseerd. Hierdoor komen de primaire emoties van het traumatisch voorval (´fotografische´ herinnering) in verbinding komen met rationele inzichten en taal. De ´veegbeweging´ deblokkeert de traumatische informatie en reactiveert het natuurlijke herstelsysteem van de hersenen die zo het werk kunnen voltooien.
Lees mijn blogartikel over EMDR om hierover meer te lezen.
EFT of tapping
Slow breathing – hartcoherentie
Hartcoherentietraining 🦋✨🙏🌱
Woensdagavond 15, 22 en 29 januari 2025 – 235,00 euro
Online training – 195,00 euro
Journalling – vision boards
Ten slotte is geïnspireerde actie – een eerste stap nemen – steeds van belang om tot verandering te komen. Goede voornemens, duidelijke doelen of nieuwe zienswijzen zijn immers niets waard zonder een eerste concrete stap!
Ik wens jou veel succes en plezier!
Groet,
Mathieu Devies
PS het volgende blogartikel “Neuroplasticiteit – de theorie van hoop” is een mooie aanvulling op de dit artikel.
